Hemşin, Bulutların Ülkesi-Tulum ve Horon Diyarı

Hemşin’de Tulum ve Horon

Hemşin denince akla gelen ilk şeyler tulum ve horondur. Gerçekten tulumun Hemşin ve Hemşinli için anlamı derindir. Tulum hemşinde bir yaşam biçimidir.

Sadece düğünlerde kurulan horon halkasında değil, yörede hayatın her anında tulumu görebilirsiniz. Küçük çocuklar deyim yerindeyse ellerinde navla büyür.

Hemşinde tulum çalınıyorsa saatlerce durmadan horon halkası dönmeye devam eder. Puşili kızlar ve atma türki söyleyen gençler horona can verir.

Atma türkü horon ve tulumla anılan bir diğer Hemşin geleneğidir. Karşılıklı atışma şeklinde doğaçlama sözlerden oluşan türküdür. Horonda kızlarla erkekler de karşılıklı atma türkü söyler.

Hemşin’de Kültür, Sanat, Sosyal Hayat

Yazının başında söylediğim gibi Hemşin kendine has kültürü olan özel bir yöredir. Tulum ve horonun başkentidir. Hal böyle olunca tabi ki yörenin yetiştirdiği değerli sanatçılar da mevcuttur.

Önceleri Marsis Grubu üyesiyken şu anda bireysel olarak müzik yapan değerli sanatçı Mustafa Gökay FERAH gibi, Engin ORTA, Selim TARIM, Menekşe ÇELİK gibi sanatçılar yörenin yetiştirdiği Karadeniz Müziği temsilcileridir.

Karadeniz Bölgesinde hemen her ilçenin olduğu gibi Hemşin’in de elbette bir festivali vardır. Hemşin Kültür Sanat ve Tulum Festivali 17-18 Ağustos tarihlerinde yapılmaktadır.

Bu festivali diğerlerinden farklı kılan festival bünyesinde aynı zamanda su sporları şenliğinin de yapılmasıdır.

Hemşin Göletinde yapılan su sporları şenliğinde Maha yüzme yarışı (akıntıya karşı yüzme), yelken ve kano yarışları yapılmaktadır.

Hemşin Yöresel Kıyafetleri

Kendine özgü kültürü olan her yörenin olduğu gibi Hemşin’in de tabiki çok özel yöresel kıyafetleri mevcuttur. Önceleri günlük yaşamda kullanılan bu kıyafetler günümüzde tamamen sembolik olarak özel günlerde, tanıtım amacıyla kullanılmaktadır. Ancak her yörede olduğu gibi bu kıyafetlerin tamamı olmasa da bazı parçaları yörenin yaşlı sakinleri tarafından günlük hayatta kullanılmaktadır.

Hemşin’de diğer bölgelere nazaran yöresel kıyafetlerin günlük yaşamda kullanılması daha yaygındır. Özellikle Hemşin Puşisi ve Hemşin çorabı yöre halkı tarafından yaygın olarak kullanılmaya devam edilmektedir.

Hemşin Puşisi

Yöre kadınının geleneksel kıyafeti ve simgesi olan puşi, Hemşin’in tarihi kadar eskidir. Puşi, yemeninin üzerine ince şerit şeklinde sarılan uzun bir eşarptır. Alnın orta yerinde düğüm yapılarak şişirilir. Uzun kalan kısımları arkadan sarkıtılır. Karışık desenli olduğu gibi turuncu, mor, kırmızı gibi parlak renklerde olanlar da vardır.

Hemşin kadınının geleneksel kıyafeti olan puşi; canlı, renkli, ipek örtü altında kenarları oyalı, özel bir bağlanma şekliyle kullanılır. Hemşin tarihi kadar eski olan bu geleneksel kıyafetin, ne zamandan beri kullanıldığı konusunda sağlıklı bir bilgi yoktur. Ancak Hemşinlilerin Karadeniz Bölgesine gelişleri daha çok efsanelere ve seyyahların anlattıklarına dayandırılmaktadır. Hemşinlilerin Orta Asya’dan gelen Türkmen halkı olduğu ve Doğu Anadolu’ya (Kars-Erzurum) yerleştikleri ve oradan da Hemşinlilerin anlattıklarına göre Hemşin bölgesine geldikleri söylenmektedir.

Yörük ve Türkmenlerin bilinen tarihinden beri kullanılan bu kıyafet, Uzak Doğu Asya’dan Avrupa’ya kadar birçok bölgede farklı olarak kullanılmıştır. Neticede Hemşinliler bu bölgeye isimleri ile birlikte geldiğinden beri geleneklerini de bırakmamışlardır.

Hemşin Puşisinin Üretimi

Yöre Halkının yaşlı insanlarından ve bilirkişilerinden alınan bilgilere göre Meşrutiyet döneminden Cumhuriyet döneminin 1920-1930 yıllarına kadar Hemşinliler, tarlalarında ektikleri kendir bitkisinden elde ettikleri iplikten her evde bulunan keten örme atölyelerinde başlarına taktıkları puşileri dokumaktaydılar. 1940 yıllarından itibaren dokuma sanayinin gelişmesi ile Hemşin Puşileri Bursa’da üretilerek örülen ipek malzemesinden temin edilmeye başlandı ve 1960 yılına kadar devam etti. Günümüzde ise ipek kumaşından elde edilen puşiler İran’dan gelmektedir.

Günümüzde kısmen kullanılan Hemşin Çorabı ile kullanılmayan bel kuşağı önemini kaybetmesine rağmen, Hemşin Puşisi hala geleneksel yapısını korumaktadır. Bu giyim tarzı tüm orijinalliğini koruyarak devam ettirilmektedir. Bu baş donanımı, Hemşinlilerin milli kıyafeti denilecek derecede özel bir tarzdır ve önemlidir. Batı Hemşin kültürü diyebileceğimiz endemik nitelikleri fazla olan kültürün bugüne kadar korunarak değişime uğramayarak gelmesinde Batı Hemşin coğrafyasının haşinliği ve ulaşılamazlığı etkili olmuştur.

Hemşin Çorabı

Hemşin ve Çamlıhemşin yöresine özgü bir el sanatıdır Hemşin Çorabı. Geçmişten günümüze usta çırak ilişkisiyle ve nesiller boyu süregelmiş bir öyküdür. Hemşinli kadınlar ve genç kızlar hayallerini, umutlarını belki de keder ve ızdıraplarını ilmek ilmek nakşetmişlerdir çoraba. Bir duygu silsilesini de geçmişten günümüze taşıyan bir köprüdür Hemşin Çorabı.

Hemşin Çorabı’nın ana malzemesi Anadolu’nun değişik yörelerinde olduğu gibi koyun yünüdür. Önceleri koyun yününden elde edilen yün ipi; doğal malzemelerden elde edilen boyalarla boyanarak, rengarenk çoraplar örülürmüş. Günümüzde de yine yünden örülen Hemşin Çorapları olduğu gibi orlondan da örülmektedir.

Hemşin’de Arıcılık

Hemşin’de arıcılık hemen hemen her köy ve mahallede yapılmaktadır. Özellikle kestane ve Orman gülü kumar çiçeğinden elde edilen bal kendine has özelliğiyle Hemsin balını tat ve kalite bakımından farklı kılmaktadır. Ayrıca, Çamlıhemşin sınırları içinde olup Hemşinlilerin yaylaları olan; Kale, Başyayla, Palovit Hapivanak, Trovit, Elevit, Hazindağ yaylaları zengin çiçek florasına sahiptirler. Buralardan elde edilen bal çok kaliteli olup yüksek fiyatlardan pazar bulabilmektedir.

Arıcılık fenni ve karakovanlarla yapılmaktadır. Fakat, karakonvanların sayısı azalırken fenni kovan sayısı artmaktadır. 1992 yılında 1000 dolayında olan kovan sayısı bugün 2000`in üzerindedir. Hemşin Balı, İtalya’da yapılan bir yarışmada en kaliteli bal seçilmiştir. Karadeniz Teknik Üniversitesi bünyesinde yapılan bir araştırma ise Hemşin Kestane Balının Anzer Balı’ndan daha değerli olduğunu ortaya koymuştur. Tarihi kaynaklara bakıldığında da Osmanlı Sarayının bal ihtiyacının Hemşin’den karşılandığı görülmektedir. Hemşin Balı afrodizyak etkisi içermesinin yanında, bu baldan yapılan bal sirkesi da ateşli hastalıklara ve bağırsak kurtlarına karşı çok etkili bir ilaç niteliği taşımaktadır.

Hemşin arıcılık bakımından önemli bir potansiyele sahip olup, şu anda pazar problemi bulunmamaktadır. (www.hemsin.bel.tr)

Hemşin’de Tarım

Organik Tarım Havzası olarak ilan edilen ve hiçbir şekilde suni gübrelemeye izin verilmeyen Hemşin’de sebze ve meyve ziraatı aile işletmesi şeklindedir. Mısır, kara lahana, salatalık, fasulye ve kabak yaygın olarak yetiştirilen ürünler arasındadır. Bakım ve budaması iyi yapıldığı takdirde bir çok meyve yetişmektedir, Özellikle bu yöreye has bir meyve olan demirelması ve karayemiş meyveler içerisinde önemli bir yere sahiptir. 

Bölgede yaygın olarak yapılan çay tarımı önemli bir geçim kaynağıdır. Halkın büyük çoğunluğu (hemen hemen tümü) az yada çok çay tarımıyla uğraşmaktadır. Arazinin engebeli ve yükseltisinin fazla oluşu sahile göre verimin düşük olmasına neden olmaktadır. (600 kg/da). Ayrıca son yıllarda göç nedeniyle hayvancılığın gerilemesi gübre yönünden donüme verimi olumsuz etkilemektedir.

Hemşin’de üretilen yüzde yüz organik çaylar, “Çaykur Hemşin Organik Çay Fabrikasında” işlenmekte ve buradan Türkiye ve Dünya pazarına sunulmaktadır.

Hemşin’de Hayvancılık

Hemşin’in doğal yapısı oldukça engebeli olduğundan tabii bitki örtüsü orman ve orman altı bitkilerinin yanında kültür ziraati olan çay tarımı yapılmaktadır. Çayın daha çok gelir getirmesi ile mısır tarlaları ve çimenlikler çaylık alanlara dönüştürülmüş, bu da hayvancılığı olumsuz yönde etkilemiştir. Yemin çevre illerden getirilerek karşılanması maliyeti artırmakta hayvan yetiştiriciliğini rantabıl olmaktan çıkarmaktadır.

Büyükbaş hayvan yetiştiriciliği genillikle aile işletmesi şeklinde yapılmaktadır.  1950 yılında hane başına 10-15 kadar olan ahır sağımlığı bugün 1-2 sayısına kadar inmiştir. Bu durum yaylacılığı da olumsuz yönde etkilemiştir.
 

Kültür ırkı sığır sayısını artırmak amacıyla Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ilçe Müdürlüğünce Çamlıtepe Köyünde Tabii tohumlama boğa durağı tesisi edilmiş olup, Jersey ırkı boğayla tohumlama devam etmektedir.

Küçükbaş hayvancılık ve kümes hayvancılığı hemen hemen yok denecek etkinliktedir.(www.hemsin.bel.tr)