Boks nedir? Boks nasıl yapılır ? Bu soruların cevaplarını ve daha fazlasını yazı içeriğinde bulabilirsiniz. Ayrıca yazının sonunda videolu anlatımı izleyebilirsiniz. Ya da direk buradan. Haydi başlayalım…
Boks iki kişinin hakem gözetiminde karşılıklı yumruklaştıkları ve birbirlerini nakavtla ya da puanla yenmeye çalıştıkları spor müsabakasıdır.
İçerik
Boksun Tarihi Gelişimi
Boks müsabakasına ait ilk resim kabartması M.Ö 3000 yılında Sümerler ve M.Ö 2000 yılında antik Mısır tarafından yapılmış olup, her iki kabartmada da yumruk-dövüşçüleri (boksörler) tasvir edilmiştir.
Modern boksun temelleri İngiltere’de atılmıştır. İlk boks kuralları ‘Broughton’ kuralları olarak adlandırılmaktadır. Bu kurallar ilk olarak ağır siklet şampiyonu Jack Broughton tarafından boks müsabakalarında bazen ölümlü dövüşlerin olmasından dolayı ve bunların önlenmesi amacıyla 1743 yılında tanıtılmıştır. Bu kurala göre boksör yere düştükten sonra 30 saniye içinde müsabakaya devam edemez ise o müsabaka sona eriyordu. Yere düşen boksörün yumruklanması ve belden aşağı sarılmak ta Broughton kuralları ile yasaklanıyordu. Brougton ayrıca gösteri maçlarında ve antremanlarda kullanılan fulardan yapılmış bir çeşit eldiveni icat etmiştir. Bu boks sporunda bir ilktir.
İlk boks gazetesi 18. yüzyılın sonuna doğru, İngiltere’nin Birmingham şehrinden başarılı boksör William Futrell tarafından yayımlanmıştır.
1814 yılında boks müsabakalarını kontrol altına almak amacıyla, ‘London Prize ring’ adıyla boks kulübü kuruldu, Bu tarihe geçen ilk boks kulübüdür ve kuralları Amerika Birleşik Devletleri tarafından da kabul edilmiştir.
1838 yılında Londra Prize Ring kuralları yazıldı. Daha sonra bu kurallar 1853 yılında tekrar revize edilerek aşağıdaki koşullar kabul edildi. Buna göre;
- Dövüşler 7.3 metrekarelik etrafı halatlarla çevrili ringte yapılacak
- Bir boksör eğer yere serilirse, 30 saniye içerisinde tekrar kalkarak kendi gücü altında müsabakaya devam etmesine izin verilecek.
- Isırmak, kafa atmak, vücudun kemerin altında kalan kısmına vurmak faul olarak deklare edilecek.
Bu kurallar ilk defa İngiltere Şampiyonasında James Deaf’in, Williams Bendigo ile yaptığı maçta uygulandı.
1867 yılında Marquess of Queensberry kuralları, ilk defa John Chambers tarafından Londra’nın Lillie Bridge bölgesinde yapılan hafif siklet ,orta siklet ve ağır siklet amatör boks şampiyonası için taslak haline getirildi. Bu kurallar Marquess of Queensberr’nin patronluğu altında yayımlandı ve daima bu isimle birlikte anıldı.
Toplam 12 kural vardı ve bu kurallar 24-foot metrekare alanda ‘adil duruşlu bir boks maçı’ için belirlenmişti. Raundlar 3 dakika ile sınırlandırılmış ve her raund arasında 1 dakikalık dinlenme molası konulmuştu. Eğer boksörler yere düşerse tekrar maça başlaması için 10 saniye sayılıyor ve güreş (belden sarılmalar) yasaklanıyordu.
20. yüzyılın ortalarından itibaren baş döndürücü bir hızla gelişen teknoloji boks’un dünya genelinde takip edilmesine ve yaygınlaşmasına sebep oldu. Milyonlarca insan radyo ve televizyon başından maçları takip etme imkânına kavuştular. 1975 yılında 20 yüzyılın en büyük boksörü olarak kabul edilen Muhammed Ali ve Joe Frazier arasındaki müsabaka gece yarısı olmasına rağmen milyonlarca insan tarafından izlenilerek rekor kırmıştı.
Türkiye’de Boks
1911 yıllarında istanbul’a gelen Müttefik kuvvetlere ait Boksörlerin yaptıkları gösteri müsabakalarını takiben başlamıştır. O tarihlerde bilhassa American ve Fransız donanma personeli kendi aralarında Taksim meydanı çevresinde müsabakalar tertip ederlerdi.
İlk resmi boks müsabakası 1920 yılında yabancılar arasında yapıldı. Bunu takip eden yıllarda istanbul’da Kurtuluş-Galatasaray ve Fenerbahçe Kulüplerinde boks faaliyetleri başladı.
Boks Kuralları
Boks karşılaşmaları “raund” adı verilen devreler üzerinden oynanır. Amatör karşılaşmalar 2′şer dakikalık 5 raund üzerinden oynanır, raundların arasında 1′er dakikalık süre vardır.
Profesyonel boks şampiyonalarında ise 3′er dakikalık 15 raund bulunur. Bazı Avrupa ülkelerinde ise son zamanlarda 12 raund limiti konmuştur.
Boks müsabakaları, uzman doktorlar gözetiminde yapılır. Görevli doktor, boksörlerin durumunu tıbbi açıdan dikkatle izler ve müsabaka süresince yerinden ayrılmaz.
Boksörler dişlik, başlık ve belden aşağı yapılacak vuruşlardan korunmak amacıyla koki kullanmak zorundadırlar.
Boks yarışmalarına katılan boksörün rakibi de kendisiyle aynı kiloda olmalıdır. Boksörler kilolarına göre sıkletlere ayrılırlar. Sıklet, vücut çıplak iken kantarın gösterdiği ağırlıktır.
Her sıkletteki boksörler şampiyonanın veya turnuvanın ilk günü, sabah saat 08.00-10.00 arasında takip eden müsabaka günlerinde de yalnız o gün maçı olanlar aynı işlem için saat 08.00-09.00 arasında tartılırlar. Resmi tartıdan önce bütün müsabıklar tıbbi kontrolden geçerler.
Resmi veya özel amatör boks müsabakaları yıl esasına göre belirlenmiştir. Dört kategori üzerinden yapılır.
Bu kategoriler;
1- Minikler: 11-12, 13-14 yaş grubu,
2- Yıldızlar: 15-16 yaşındakiler,
3- Gençler: 17-18 yaşındakiler,
4- Büyükler: 17-34 yaşındakiler.
Gençler kategorisinde yer alan bir boksör isterse büyükler kategorisindeki yarışmalara katılabilir. Fakat bu geçiş sadece gençler-büyükler kategorisi için geçerlidir. Boksörlerin azami yaş sınırı 34′dür.
Boks Teknikleri
Boks karşılaşmalarındaki başlıca hareketler; atak, savunma, karşı atak ya da yapılan karşı vuruşlardır.
Başlıca vuruşlar; direk, kroşe, aparkat (upper-cut) ve swing şeklindedir.
Savunma ellerle, bel, omuz, vücut ve ayaklarla yapılır. Biomekanik savunma ise, boksörün savunmadan sonra yene atak yapacak şekilde hazır olmasıdır.
Rakibin vuruşları bloke, parat veya sağa – sola eğilerek eskiv yapma suretiyle bertaraf edilir. Gard, savunmada ve hücumda dengeyi tam ve rahat sağlayacak bir duruş şeklidir.
Boksta üç tür gard pozisyonu vardır:
A) Düz Gard: Düz cephe, genellikle yeni öğrenenlerde vuruş yaparken,
B) Sol Gard: Sol kol ilerde tutularak,
C) Sağ Gard: Sağ kol ilerde tutularak yapılır.
Boksta dört temel vuruş vardır:
A) Direk : Bu vuruşlarda vücut hafifçe sağ ve sola yatarak direk atılır. Bu vuruşlarda baş, daima omuz ve kollar arasında, gözler rakibin yüzüne bakacak durumdadır.
B) Kroşe : Sol kroşe, sol ayağın sağ omuzun hafifçe önüne alınarak, sol omuzun ve ayağın sağa ani dönmesi ile; yani kol dirsekten 45-90 derecelik açıklıkta iken ayak, kalça ve omuzdan vücudun döndürülmesiyle vuruş yapılır ve geri çekilir. Ağırlık merkezi vuruş anında sol ayaktadır. Sonra sağ ayağa geçer. (Sağ kroşe bunun tersidir.)
C) Aparkat (Upper-cut): Kroşe vuruşunun aşağıdan yukarı doğru uygulanan bir şeklidir. Biri yere paralel, diğeri yukarı dikey olarak vurulur. Aparkat, kullanma fırsatı nadir olan, fakat hedefi bulduğu anda çok etkili bir vuruştur. Özellikle rakip hücum anında iken yapılan kontrol vuruşlarıdır. Bu tür vuruşlar, rakibin atak yaptığı sırada ve kısa mesafede yapılır.
D) Swing : Bu vuruşlar kroşelerin uzatılmış şeklidir. Devamlı hareketlerle rakibi şuursuz bir hücuma zorlamak ve hemen kontraataklara geçmek üzere yapılır.
Hakemler
Boks müsabakaları, ringde bir orta beş yan hakem ile yönetilir.
Orta hakemin ilk ve en önemli görevi boksörün sağlığını korumaktır. Amatör boksun profesyonel bokstan farkı da budur.
Boks karşılaşmalarında orta hakemler, üç çeşit komut kullanırlar:
a) Break: Kapanmış ve tutma pozisyonunda iken bir adım geri çekilme,
b) Stop: Müsabakayı durdurmak için verilen komut,
c) Boks: Müsabakanın başlaması için verilen komut.
Boks müsabakalarında sonucu belirleyen kararlar şunlardır:
a) Puan (sayı) ile; müsabakanın bitiminde en fazla puana sahip olan boksör karşılaşmayı kazanır.
b) Abondene ile; boksörlerden birinin kendi isteği veya antrenörü tarafından kendi adına müsabakadan çekilmeyi kabul etmesi, abondene ile yenik sayılmasına neden olur.
c) Diskalifiye ile; yürürlükteki kuralların ihlali halinde, orta hakem tarafından verilen üç ihtar sonucu veya doğrudan doğruya, her iki boksör veya biri diskalifiye edilebilir. d) Orta hakem kararı ile; 1- Teknik zayıflık, boksörlerden biri devamlı vuruş alıyorsa ve müsabakaya devam edemeyecek durumda ise orta hakem müsabakayı durdurur.
2- Müsabaka sırasında boksörlerden birinin kafa kısmında almış olduğu vuruştan dolayı Knock-Out olmaması fakat savunmasız kaldığına ve müsabakaya devam edemeyeceğine orta hakem kanaat ettiğinde müsabakayı RSC-H kararı ile tatil eder.
3- Yaralanma sonucu müsabakaya devam edecek durumda olmayan boksörü için orta hakem tarafından müsabaka tatil edilir.
4- Bir boksörün müsabaka esnasında aynı raund içinde üç kez, müsabaka devamında dört kez “Down” alması nedeniyle 8′e kadar sayılırsa, rakibine saydıran vuruşları yapan boksör lehine, orta hakem müsabakayı tatil eder ve sonucu RSC, RSC-H olarak tesbit eder.
5-Boksörlerden biri almış olduğu sert vuruş veya seri vuruşlar sonucunda ayakta olsa dahi, kendini savunamayacak durumda olduğuna kanaat getiren orta hakem “Down” olarak kabul eder ve gerekeni yapar. (Sekize kadar sayar.) Knock-downlar için ekstradan puan verilmez.
e) Knock-out: Bir boksöre Down durumunda orta hakem tarafından sayılır ve 10 saniye içerisinde tekrar müsabakaya başlayamazsa rakibi Knock-out ile galip ilan edilir.
f) Walk-Over: Hükmen, bir boksör bilinmeyen bir sebepten dolayı ringe 3 dakika içerisinde gelmediği taktirde, orta hakem tarafından hükmen yenik ilan edilir.
g) No-Contest: Tamamlanmayan müsabakalar; boksörlerin sorumluluğu veya orta hakemin kontrolü dışında, müsabaka sırasında malzemeden meydana gelen engeller dolayısıyla orta hakem tarafından müsabaka tatil edilir.
Orta hakemin kararlarına uymayan, müsabaka kurallarına ve sportmenliğe aykırı hareket eden, faullü boks yapan boksöre, orta hakemin takdirine göre ikaz veya ihtar verilir ya da ihtar verilmeksizin diskalifiye edilir.
Profesyonel Müsabakalarda Sporcuların Kullanacağı Kıyafet ve Koruyucu Malzemeler
(1) Boksörlerin, şortları renk bakımından değişik olmalıdır.
(2) Topuksuz boks ayakkabısı kullanılmalıdır. Eldivenler akort edilmiş olmalıdır. Eldivenlerin ipleri elinin tersi üzerinde bağlanmalı ve bantla sabitleştirilmelidir. Herhangi bir şekilde eldivenleri hazırlamak veya dolgu malzemelerini kırmak yasaktır. Kogi takmak kuraldır ve ring hakemi tarafından kontrol edilmelidir.
(3) Kuraldışı maç kıyafeti cezaya sebep olabilir, hemen değişmesi olanaksız ise veya bu değişme bir dakikadan fazla sürerse, ilgili yarışmacı diskalife edilebilir.
(4) Her maçta, şampiyonluklar ve şampiyonluk elemeleri dahil, gençler orta siklete kadar 8 onsluk ve gençler orta sikletten sonra 10 onsluk eldivenler kullanılmalıdır. Bu eldivenler Boks federasyonun’dan onaylı modele uygun olmalıdır. Kontrol amaçlı bu eldivenler temsilciye boksörler tartılmadan önce verilmelidir.
(5) Bütün şampiyonluklar ve elemeler için yeni eldivenler ve bandajlar gereklidir. Eldivenler ve bandajlar organizatör tarafından temin edilmelidir.
(6) 10 raunttan fazlasını kapsayan maçlarda, sadece kullanılmamış eldivenler kullanılmalıdır. Eldivenler, şampiyonluklarda hariç, ringin dışında giyinmelidir. Bandajlar da ringin dışında sarılmalıdır. Bandaj olarak, flanel kumaşından veya patiska kumaşından yapılmış, 1.828m uzunluğunda ve 5cm genişliğinde, yeni sargılar kullanılmalıdır. Yarım ağır siklet ve ağır sikleti maçlarında 2.438m uzunluğuna kadar izin verilmiştir.
(7) Elinin korunması için bir maddeye (plaster gibi) izin verilmiştir. Bu plaster 1.828m uzunluğuna ve 2.5cm genişliğine kadar kullanılabilir, fakat yuvarlamadan düz olarak her bir eline (elinin tersine) sarılmak şartı ile. Vurma ekleme yerini sarmak yasaktır.
(8) Hem eldivenler hem de bandajlar, daha önce, ring hakemi ve eldiven hakemi tarafından kontrol edilmelidir.
(9) Eldivenlerin ve bandajların hakkında olan şikayetler maçtan sonra dikkate alınmaz.
Amatör Müsabakalarda Sporcu Kılık ve Kıyafetleri
1-Atlet veya fanilaları göğüs ve sırtı örtecek şekilde ve kırmızı veya mavi renkte,
2-Şortları baldırın yarısına kadar inen uzunlukta ve bel kısımları ayrı bir renkte,
3-Çoraplarının boyu diz kapağının 2,5 cm altından başlayacak şekilde,
4-Botları hafif, kabarasız ve topuksuz,
Amatör boksörler 227 gr ağırlığında, profesyonel boksörler ise ağırlığı 170-283 gr arasında değişen eldivenler kullanırlar. Profesyonel boksörler yalnızca şort, amatör boksörler ise şort ve atlet giyer. Hem amatör hem de profesyonel boksörler karşılaşmada diş ve kasık koruyucuları kullanırlar. Amatör boksörler ayrıca koruyucu başlık da takarlar.
Değerli arkadaşlar boksu kısaca, genel hatlarıyla ve teknik terimlere boğmadan anlatmaya çalıştım. Umarım faydalı bir yazı olmuştur.
Diğer branşlarla ilgili yazılarıma buradan ulaşabilirsiniz. Spor branşlarıyla ilgili videolar için Spor & Eğitim kanalını ziyaret edebilirsiniz. Görüş ve önerilerinizi yorumlar kısmına yazarak katkıda bulunabilirsiniz. Başka yazılarda buluşmak dileğiyle…
